Mountainbikers verstoren bijna 5000 voetbalvelden aan beschermde natuur in Gelderland

Omroep Gelderland berekende hoeveel natuur specifiek door mountainbikers verstoord wordt. In totaal gaat het voor de gehele provincie om 3.184 hectare. Dat zijn bijna 5.000 voetbalvelden en komt neer op ruim 2 procent van het totale grondoppervlak aan beschermde natuur in Gelderland.

Er zijn in Gelderland 38 MTB-routes met een totale lengte van 819 kilometer. Van die 819 kilometer gaat ruim 500 kilometer door beschermde natuur. Uit onderzoek blijkt dat een mountainbikeroute tot 50 meter aan weerszijden van de route zorgt voor verstoring van die natuur. Beschermde vogels zoals de havik en de zwarte specht bijvoorbeeld bouwen in dat gebied minder nesten.

Daarbij moet gezegd dat die verstoring ook afhankelijk is van het soort dier. Soms is die verstoring veel meer of minder dan 50 meter. Verstoring is een containerbegrip voor alles wat dieren uit hun normale doen en laten haalt, variërend van minder nesten bouwen tot doodgereden worden. Een verantwoording van hoe de berekening door Omroep Gelderland tot stand is gekomen is hier te lezen.

Belangrijke vragen bij dit soort cijfers zijn: is dat veel (3.184 hectare in Gelderland) en is dat erg? Natuurbeschermer Jaap Dirkmaat vindt met anderen van wel. Er worden op verschillende plekken in Nederland rechtszaken gevoerd om aanleg van mountainbikeroutes tegen te houden. Volgens Dirkmaat zouden ze eigenlijk allemaal opgedoekt moeten worden omdat de aanleg tegen wet- en regelgeving ingaat die kwetsbare natuur moet beschermen.

Karen Krijgsveld, onderzoeker bij Wageningen Environmental Research, kijkt daar een stuk genuanceerder naar. Krijgsveld doet uitgebreid onderzoek naar verstoring van vogels door mensen. Vorige jaar publiceerde ze met anderen voor Vogelbescherming Nederland een honderden pagina’s dik rapport over verstoring van vogels door recreatie.

In dat rapport komt ook mountainbiken als recreatievorm aan bod. “De snelheid en onvoorspelbaarheid, juist op doorgaans minder druk bezochte plekken, betekent dat mountainbikers meer verstoring veroorzaken dan andere fietsers”, schrijven de onderzoekers. “Tegenwoordig worden steeds vaker bospaden speciaal voor mountainbikers aangelegd. Hoewel het ertoe leidt dat de padendichtheid verder toeneemt, voorkomt het ook dat mountainbikers lukraak door het bos fietsen, en daarmee is dit waarschijnlijk uiteindelijk voor bosvogels een verbetering.”

Dan moeten die mountainbikeroutes wel dicht bij bestaande paden aangelegd worden om zo de nog onverstoorde delen van het bos te ontzien, stelt Krijgsveld. “Als een nieuw mountainbikepad aangelegd wordt op een plek waar nog geen pad is, dan voegt het weer extra verstoring toe aan een gebied dat al heel zwaar verstoord is. En hoe vaak dat het geval is kan wel duidelijk worden uit jullie analyse: hoeveel van die hectaren is nou in een gebied waar geen andere paden liggen, en hoeveel is op een plek waar al veel verstoring is."

Daarbij is mountainbiken in het bos vaak minder verstorend dan in open natuurgebieden zoals duinen of uiterwaarden. En hoe druk is het op zo’n route? Ook dat speelt een belangrijke rol. En je kunt het niet los zien van andere vormen van recreatie. “Er zijn heel erg veel meer wandelpaden dan mountainbikepaden”, illustreert Krijgsveld.

“Er zijn veel onderzoeken gedaan naar wat nu erger is: wandelaars, fietsers, wandelaars mét honden en die laatste eindigt altijd aan de top. Honden mogen bijna nergens los lopen, juist omdat het zo verstorend is. Maar heel veel mensen houden zich daar niet aan.”

De immense druk op de natuur in Nederland is een complex geheel, stelt Krijgsveld. “Nederland is natuurlijk een vreselijk vol landje met relatief weinig ruimte voor natuur. Uit allerlei onderzoeken die zijn gedaan blijkt wel dat allerlei dieren gewoon last hebben van die recreatiedruk. Dan is de discussie over nieuwe mountainbikepaden is ook niet zozeer: is het effect nou groter of kleiner op een nieuw pad versus een oud pad of een wandelaar versus een fietser. Het gaat erom dat we die verstoring moeten terugbrengen. Eigenlijk zou je als je een mountainbikepad aanlegt een wandelpad moeten weghalen zodat over-all de verstoringsdruk kleiner wordt.”

“Verstoring is natuurlijk maar een heel klein deeltje van wat er allemaal loos is met de natuur in Nederland”, gaat Krijgsveld verder. Ze vindt het belangrijk om paal en perk te stellen aan recreatie in natuurgebieden, omdat een teveel aan recreatie zorgt voor achteruitgang van die natuur. “Er gaat daar zoveel mis doordat we met zoveel mensen zijn. In mijn ogen is het relatief makkelijk om iets aan verstoring te doen ten opzichte van dat hele moeilijke probleem van stikstof en van verdroging, om nog maar te zwijgen van de klimaatverandering. ”

Omroep Gelderland zocht ook uit welke routes de grootste impact hebben. De kinderroute in Ede komt dan het slechtst uit de bus. Met een geringe lengte van 4,5 kilometer verstoord deze wel 44 hectare aan beschermde natuur. Dat komt neer op 9,6 hectare per kilometer. Op de 2e plek staat de route in Zelhem (8 ha. per kilometer) en 3e is de route in Nijmegen (7,5 ha. per kilometer). Er zijn ook routes die er juist heel goed vanaf komen. De gravelroute in Zieuwent bijvoorbeeld verstoord minder dan een hectare per kilometer. Zie onderstaande overzicht om te zien waar je als mountainbikers het minste beschermde natuur verstoord.

Natuurlijk heeft Omroep Gelderland ook om een reactie gevraagd aan Patrick Jansen, de man die de mountainbikeroutes met anderen aanlegt en de provincie Gelderland, verantwoordelijk voor vergunning en handhaving. Beiden willen niet voor de camera reageren op vragen. Schriftelijke reacties zijn hier terug te lezen.