Arnhem en omstreken

Groeiende Duitse wolvenpopulatie en aanvallen op vee: 'Tijd voor wolvenbeheer'

Wolven op de Veluwe
Wolven op de Veluwe © Jan Bruil en Patrick van Bakkum
ARNHEM - De Duitse wolvenpopulatie wordt groter en er worden veel aanvallen op vee gemeld. Wat vindt de grootste Duitse landbouworganisatie van de aanwezigheid van de wolf? Wat ziet zij als oplossing en heeft Gelderland wat aan die kennis?
In het jaar 2000 vestigde zich de eerste roedel in Duitsland. Inmiddels zijn er 161 roedels geteld (stand van mei 2021). Duitsers leven dus al een stuk langer met de wolf dan wij. Hieronder zie je de verspreiding van de territoria van roedels, wolvenparen en individuen in Duitsland en de Benelux.
Territoria van wolven in Duitsland en de Benelux tot mei 2021. De blauwe cirkels zijn territoria van roedels, de rode van wolvenpaartjes en de gele van individuen.
Territoria van wolven in Duitsland en de Benelux tot mei 2021. De blauwe cirkels zijn territoria van roedels, de rode van wolvenpaartjes en de gele van individuen. © Zoogdiervereniging
De dieren die vooral gepakt worden bij onze oosterburen, zijn schapen, geiten, kalveren en herten die door mensen gehouden worden. In dit artikel noemen we ze landbouwhuisdieren. In het oosten van Duitsland worden deze dieren beter beschermd tegen aanvallen dan in het westen, omdat mensen daar al langer ervaring hebben met samenleven met de wolf.
Nu de wolf zich verder verspreidt door het land, komt hij op plekken waar dieren onbeschermd staan. Zo werd ook de pony van de voorzitter van de Europese Commissie, Von der Leyen, gepakt door een wolf.

De wolf en landbouwhuisdieren

De grootste landbouworganisatie van Duitsland, de Deutscher Bauernverband (DBV), heeft in één grafiek de wolvenpopulatie en het aantal schadegevallen meegenomen.
De ontwikkeling van de wolvenpopulatie en de schadegevallen in Duitsland
De ontwikkeling van de wolvenpopulatie en de schadegevallen in Duitsland © Der Deutscher Bauernverband, december 2022
De lichtblauwe lijn laat zien dat het aantal territoria van de wolf toegenomen is. De donkerblauwe lijn laat zien dat aanvallen van wolven toenemen, hoewel de stijging de laatste jaren iets afneemt. Tussen de lijnen met streepjes zie je de schatting van het aantal wolven. Deze schatting is berekend door DBV aan de hand van monitoringscijfers van overheidsinstanties in Duitsland. Bij de onderste lijn houden ze rekening met een roedelgrootte van acht dieren en de bovenste lijn is een roedel van 14 dieren. Grijze balken zijn het aantal gewonde of gedode dieren.

Wolvenbeheer

In de grafiek is te zien dat tot en met 2020 een toename was in het aantal gewonde en gedode landbouwhuisdieren. Ook in 2021 werden er nog veel dieren gedood. De DBV schrijft: ''Aangezien de wolf ook in andere landen in opkomst is en de dieren ook met elkaar paren, is de Duitse wolvenpopulatie zeker niet uniek of bijzonder beschermingswaardig. In plaats daarvan kan worden gesteld dat bijna 20 jaar na zijn terugkeer de wolf niet langer een bedreigde diersoort is.'' De organisatie wil daarom dat de wolvenpopulatie beheerd wordt. Met andere woorden: afschot moet mogelijk zijn. Daarom schreef ze, samen met andere organisaties, een ''Tien-punten-programma over de toekomst van de wolf in Duitsland'', waarin ook over beheer wordt gesproken.

Verband tussen wolven en aanvallen

Wat vinden 'onze' wolvenexperts van de grafiek van de landbouworganisatie? De schatting van het aantal wolven in 2023 vindt Leo Linnartz van Ark Rewilding Nederland ''plausibel'', maar hij vindt de bovengrens erg hoog omdat sommige wolven maar één welp krijgen. Linnartz: ''Ik zou een maximum van 2400 reëler vinden, en de onderkant van hun schatting is te laag.''
Maar wat Linnartz belangrijker vindt, is dat de grafiek volgens hem een verkeerd beeld schetst. ''Door het aantal gedode schapen en ander vee in dezelfde grafiek te zetten als die van de wolvenpopulatie wordt een verband gesuggereerd dat er niet is.'' Hij legt uit dat de schade aan vee vermindert door preventieve maatregelen en dat het nauwelijks tot geen verband houdt met het aantal wolven. Linnartz vervolgt: ''Kijk je per deelstaat, dan zie je dat in Duitse deelstaten waar al langer wolven leven, de schade afneemt terwijl de wolvenpopulatie groeit. Dat komt omdat er steeds meer schapen adequaat beschermd worden. Dat de totale schade nu toeneemt komt onder andere doordat er nog steeds heel veel gebieden in Duitsland zijn waar nog nauwelijks wolven zijn en dus ook geen preventieve maatregelen genomen zijn.'' Volgens hem zijn de preventieve maatregelen dus effectief en moeten we die blijven inzetten om het aantal schadegevallen te beperken.

Wat betekent dit voor ons

Wat kunnen we wat Linnartz betreft leren van de Duitsers? Hij vertelt dat het aantal wolven de komende tijd toe zal nemen in Gelderland. Als niet voldoende beschermingsmaatregelen getroffen worden, zal het aantal aanvallen ook toenemen. De expert verwacht dat er een afname zal zijn als mensen hun dieren goed beschermen (net als in Oost-Duitsland), ook al neemt de populatiegrootte toe.
Linnartz is tegen afschot, maar daar zijn verschillende partijen het niet mee eens. ''Door de kleinschaligheid van de natuurgebieden en het bijna eindeloze voedselaanbod in het cultuurlandschap zal er bij een toenemende populatie van dieren zoals bevers, ganzen, herten, reeën en zwijnen altijd een moment komen waarop beheer zal moeten plaatsvinden. De wolf zal hier geen uitzondering op zijn'', schreven onder andere Federatie Particulier Grondbezit, LTO en NOJG vorig jaar naar minister Van der Wal. Verder pleit LTO Nederland voor ''een beheersplan waarbij per gebied wordt vastgesteld voor hoeveel wolven er ruimte is''.
Glenn Lelieveld van de Zoogdiervereniging geeft aan dat wolvenbeheer zinloos is: ''Dan moet je nog steeds je vee beschermen tegen het aantal wolven dat er dan wél zou mogen zitten door preventieve maatregelen te nemen. Door die maatregelen wordt beheer weer zinloos. Je helpt er werkelijk waar niemand mee. Nog naast de juridische en maatschappelijke kanten waardoor het niet wenselijk is.''
Kortom: wolvenbeheer lijkt een oplossing voor een aantal partijen om de wolvenaanvallen op landbouwhuisdieren te verminderen. Maar de vraag is: hoe zinvol zou het werkelijk zijn? De wolf is en blijft voorlopig een hoofdpijndossier bij onze oosterburen, maar ook bij ons.
Omroep Gelderland is een week in het noorden van Duitsland om te kijken hoe onze oosterburen samenleven met de wolf. En om te kijken wat we daarvan kunnen leren.